Wat als iemand zorg weigert maar het wel nodig heeft? 

Onvrijwillige zorg

'Onvrijwillige zorg' is zorg waartegen de cliënt of zijn vertegenwoordiger zich verzet en die bestaat uit:

• het toedienen van vocht, voeding en medicatie, en medische controles/handelingen;
• beperken van de bewegingsvrijheid;
• insluiten;
• toezicht houden op de cliënt;
• onderzoek aan de kleding of het lichaam;
• onderzoek van de woon- of verblijfsruimte op middelen die het gedrag beïnvloeden en op gevaarlijke voorwerpen;
• controleren op de aanwezigheid van middelen die het gedrag beïnvloeden;
• beperkingen in de vrijheid om het eigen leven in te richten, waardoor de cliënt iets moet doen of nalaten (inclusief het gebruik van communicatiemiddelen);
• beperkingen in het recht op het ontvangen van bezoek.
   

De zorg Wet en Dwang vervangt in 2020 de Wet Bijzondere Opnemingen psychiatrische ziekenhuizen

De Wet zorg en dwang vervangt de Wet bijzondere opnemingen psychiatrische ziekenhuizen (Bopz) per 1 januari 2020. Het uitgangspunt van de nieuwe wet is ‘Nee, tenzij’. Dat betekent dat vrijheidsbeperking of onvrijwillige zorg in principe niet mag worden toegepast, tenzij er sprake is van ernstig nadeel voor de cliënt of zijn omgeving.

Van professionals in de zorg wordt verwacht dat zij op de hoogte zijn van de nieuwe wet. Het doel van de invoering van de nieuwe wet is minder dwang in de zorg.

Meer vrijheid voor mensen met dementie of een verstandelijke beperking is steeds vaker de dagelijkse praktijk. Doordat in de particuliere thuiszorg voldoende tijd en aandacht is voor de individuele client is onbegrepen gedrag vaak goed te ondervangen door het verlenen van goede begeleiding.

Wat houdt de Wet Zorg en Dwang in?

De Wet zorg en dwang is er om vrijheidsbeperking tegen te gaan.  Als het niet lukt om een vrijwillig alternatief te vinden voor de onvrijwillige zorg, wordt er steeds meer deskundigheid ingeschakeld om mee te denken. De Wet zorg en dwang beschermt cliënten tegen onvrijwillige zorg met een stappenplan dat waarborgt dat alle mogelijkheden voor vrijwillige zorg in beeld komen.

Vrijheidsbeperkende maatregelen mogen enkel als aan onderstaande voorwaarden is voldaan:

• De situatie is geanalyseerd.
• De maatregel/het alternatief is vastgesteld na overleg met cliënt, omgeving, specifieke deskundigen en relevante disciplines.
• Er is aantoonbaar gezocht naar alternatieven.
• De maatregelen en alternatieven voldoen aan de criteria van proportionaliteit, subsidiariteit en effectiviteit.
• Proportionaliteit: de maatregel staat in redelijke verhouding tot het doel van de toepassing.
• Subsidiariteit: de minst ingrijpende maatregel wordt ingezet bij de Wet zorg en dwang.
• Effectiviteit: het middel moet het beoogde doel bereiken en niet langer duren dan noodzakelijk.
• Er zijn acties ondernomen om herhaling te voorkomen; de maatregel of het alternatief wordt geëvalueerd, zware maatregelen of maatregelen bij kinderen worden sneller geëvalueerd.

Huidige Wet Bijzondere Opnemingen in Psychiatrische Ziekenhuizen ( Bopz ) 

Op dit moment geldt nog de Wet Bopz. Cliënten met een psychiatrische stoornis, verstandelijke beperking of een psychogeriatrische aandoening kunnen zichzelf of hun omgeving in gevaar brengen. Soms is het dan nodig maatregelen te treffen en de cliënt in zijn vrijheid te beperken om zichzelf of zijn omgeving te beschermen. Artikel 38 en artikel 39 van de Wet Bopz regelen de situaties waarin en de omstandigheden waaronder vrijheidsbeperking is toegestaan. Met als doel het gevaar, dat voortkomt uit de stoornis van de cliënt, weg te nemen. Wet Bopz wordt vanaf 2020 vervangen door de Wet zorg en dwang.

Verschillen Bopz en Zorg Wet en Dwang

De Bopz is primair gericht op psychiatrische behandelingen in een psychiatrisch ziekenhuis. De nieuwe wet Zorg en Dwang sluit beter aan bij de zorg voor mensen met dementie of een verstandelijke beperking, waardoor ook mensen die hun wil niet meer kunnen uiten beschermd worden.
De Wet Zorg en Dwang geldt niet alleen in zorginstellingen, maar bijvoorbeeld ook in de thuissituatie, logeeropvang en in kleinschalige woonvormen.  

Als onvrijwillige zorg echt de enige manier is om 'ernstig nadeel' te voorkomen, is verantwoord toezicht verplicht bij de toepassing. De zorgverlener dient voor inzet van onvrijwillige zorg eerst een stappenplan te doorlopen. Een cliënt kan niet in zijn vrijheid worden beperkt en vervolgens alleen worden gelaten.